Lwowska noc ukazuje martyrologię miasta. I męczęństwo ludzi. Tych, których naprędce zakopano w gigantycznych dołach, by kolejny, niemiecki okupant Lwowa mógł z dumą oznajmić, że miasto jest ,,Juden frei!'' ; tych, których zakatowano w więzieniach i siedzibach NKWD; elitę miasta rozstrzelaną przez Niemców na Wzgórzach Wuleckich; ofiary najstraszliwszych mordów dokonanych przez, teoretycznych, współgospodarzy tej ziemi: Ukraińców. To powieść, w której prawdziwe jest każde słowo, każda litera rozrywa serce, a sceny mordu rodziny głównego bohatera Lwowskiej nocy nie śmiałbym porównać do żadnej innej w literaturze polskiej. Ostrzegam: lektura jest bolesna. I obowiązkowa.

Okładka książki Dawniej niż wczoraj Teresa Karśnicka-Kozłowska Teresa Karśnicka-Kozłowska Wydawnictwo: Arcana biografia, autobiografia, pamiętnik 331 str. 5 godz. 31 min. Dawniej niż wczoraj - to niewątpliwie rarytas na naszym rynku wydawniczym, bo styl piękny, wytworny i miejscami świadomie archaicznie stylizowany, penetrujący z perspektywy czasu wyblakłe strony zapisków pamiętnikarskich własnych i swojej matki Wandy, obejmujących lata 1916-1945. Był to niewątpliwie najważniejszy okres w dziejach XX-wiecznej Polski, bo to przecież odzyskanie niepodległości, odbudowa potencjału kulturalnego i gospodarczego, a potem kataklizm wojny i powstanie niesuwerennej PRL. Ale ni o wielkich kartach historii jest ta opowieść, ale o ludzkiej prywatności i bezpiecznym, ciepłym azylu rodzinnego domu, o cudach dziecięcego świata, niesamowitościach i humorystycznych epizodach, słowem o baśniowej aurze dobrego dzieciństwa. Ale też o jej brutalnym podeptaniu i wtrąceniu w piekło chaosu, osierocenia i upadku hołubionych wartości. To kopalnia wiedzy o fascynującym i urodziwym, bo widzianym jednostronnie, z dziecięcej, naiwnej perspektywy, świecie, który odszedł w niebyt. Opowieść zachowuje (zapewne świadomie) niewinność spojrzenia na ten "arkadyjski świat", a emocjonalny, często emfatyczny, stosunek do ludzi i zjawisk, cechujących narrację, sprawia wrażenie, że jest to pamiętnik pensjonarki (w dobrym znaczeniu słowa), a nie opowieść kobiety w jesieni życia. Całość książki dopełnia konfrontacja sielskiej przeszłości z lichotą i szarością czasów komunistycznych, przetykanych odnotowanymi zrywami narodowej nadziei, a potem upadku komunizmu i otwarciu się nowych, lepszych perspektyw dla Polski. Jej nadzieja na powrót do "rodzinnego gniazda" i odbudowy, choćby symbolicznej, ziemiańskiego etosu, nie doczekała się ziszczenia za jej życia... Antoni Kozłowski

Zbigniew Lohmann (1900-1978) - prawnuk, pochodzącego z Kurlandii, Romana Lohmanna (1786-1838), który zapoczątkował polską linię Lohmannów. Autor pamiętnika, ziemianin, ostatni właściciel Podlesia. Ukończył Akademię Rolniczą w Bydgoszczy uzyskując tytuł inżyniera. Brał udział w wojnie 1920 roku, w której odniósł rany kulą dum-dum, a jej odłamek miał w płucach przez resztę życia. W czasie II wojny światowej był żołnierzem Armii Krajowej. Po wojnie szykanowany przez komunistyczną władzę, zmuszany do zmiany miejsc pracy i zamieszkania ponad 20 razy. Za posiadanie pamiętnika Andersa Bez ostatniego rozdziału miał liczne rozprawy sądowe i trafił na parę miesięcy do więzienia. Pamiętnik zaczął pisać około 1960 roku dla przyszłych pokoleń. Autor zadedykował swoje wspomnienia synom, na ,,wieczną pamiątkę'', aby nie zapomnieli, jak kiedyś bywało i jak wyglądała praca na wsi. Wędrujemy z nim począwszy od XIX aż do początków XX wieku. Jesteśmy w Podlesiu (rodzinnym gnieździe Autora), w Seceminie, zajeżdżamy do sąsiadów, na polowania, przyjęcia, spotkania, bale. Czas radosny, zdawałoby się beztroski, ale i czas pracowity. Walka o utrzymanie majątku, o spłacenie ciążących na nim kredytów, spełnienie obowiązku wobec Ojczyzny, wojna, a potem wyrzucenie przez komunistów z rodzinnego gniazda.